Marble Tower (Mermer Kule)
Mermerkule (Marble Tower), bir zamanlar Bizans Konstantinopolis'inin güneybatı köşesinde yer alan, yeniden kullanılmış mermer bloklardan inşa edilmiş dört katlı büyük bir kuledir.
Açıklama
Mermerkule (Marble Tower) is a large four-story tower built of reused marble blocks once was located at the southwestern corner of Byzantine Constantinople. Originally the westernmost tower of the Marmara Sea Walls, it was part of a fortified complex with a central courtyard and its own cisterns. The complex has been associated with the palace of Theodoros Palaiologos Kantakouzenos dated to around 1402-1410, though this identification has also been rejected.
The design of the Mermerkule complex, which suggests a need for both external and internal security, is consistent with what is known about urban mobs in Constantinople. Fortified residences for protection from both internal and external attacks were likely common in Constantinople during the Late Byzantine era. The so-called Palace of the Porphyrogenitus (Tekfur Sarayı) can be compared to the palace at Nymphaion near Magnesia (modern Manisa) or even the tower house of Niketiaton Castle (modern Eskihisar) in Bithynia. The Tower of Eirene also might be the remains of a fortified palace in the city associated with Lukas Notaras. In contrast, the Mermerkule complex has been compared to the fortified residence of Serbian despot Đurađ Branković at Smederevo in Serbia; Georgios Palaiologos Kantakouzenos was likely a key figure in its construction. Theodoros Palaiologos Kantakouzenos, the father of Georgios, is known to have built a palace around 1402-1410; it has been argued that it is the complex at Mermerkule. A cornice with monograms of Palaiologos and Kantakouzenos families has been used to support this identification.
Another known fortified residence at the Golden Gate, known as the Kastellion of Chryseia, was built around the second half of the 14th century. In 1354, at the end of a civil war, John VI Kantakouzenos (1347-1354) handed over the fortress at the Golden Gate to John V, which he had recently renovated and refortified. This fortress was rebuilt or reinforced by John V Palaiologos (1341-1391), who dismantle the Church of All Saints and Church of Forty Martyrs as well as the ruins of the Basilica of St. Mokios to use as building material. He resided in this fortress at the Golden Gate in 1390, when his grandson, John VII took control of Constantinople. Sultan Bayezid I (1389-1402) ordered John V to dismantle it in 1391, threatening to blind his son and future emperor Manuel II, who was held as an Ottoman hostage at the time. The spolia in Mermerkule could be associated with this construction phase of the area or even belong to it. Following this line of argument, the cornice with monograms of Palaiologos and Kantakouzenos families would simply be spolia, rather than belonging to the initial phase of the construction of Mermerkule.
Video
Mimarlık
Kompleks, mermer devşirme malzemeden inşa edilmiş büyük bir kule olan Mermerkule'den ve onu kuzeydoğudaki daha küçük bir kuleye bağlayan bir perde duvardan oluşan, ağır tahkimatlı küçük bir yapıdır. Theodosius Surları'nın en güneydeki kulesi (Kule 1) ile Marmara Denizi Surları'nın Kule 102'si arasında yer alan yapı, Erken Bizans surlarından önemli ölçüde farklılık göstermektedir. Bir perde duvarı ve iki kuleden oluşan kompleksin kalıntıları yaklaşık 33x18 metre boyutlarındadır ve yalnızca güney perde duvarının izleri günümüze ulaşmıştır. Bölge 20. yüzyılın ikinci yarısında önemli ölçüde değişmiş, Mermerkule ile Theodosian Surları'nın ilk kulesi arasındaki perde duvar kalıntılarının çoğu 1950'lerde bir otoyol inşaatı için yıkılmış ve kıyı alanı orijinal kıyı şeridinden 20 metre genişletilmiştir. Orijinalinde kulenin üç tarafı sularla çevriliydi.
Ana kule, perde duvar seviyesindeki kornişlerine kadar büyük mermer devşirme bloklardan oluşmaktadır. Kule yaklaşık 10x10.8 metre ölçülerinde ve yaklaşık 25 metre yüksekliğinde bir plana sahiptir. Dört kattan ve perde duvarlarının üzerinde yükselen mazgallı bir parapete sahip bir platformdan oluşmaktadır. Kulenin avlusunda, ikisi alt katlarda, biri parapet seviyesinde ve sonuncusu dördüncü katta olmak üzere dört kemerli açıklık bulunmaktadır. En alt katlar yaklaşık 4 metre genişliğindedir ve dört kemer nişi bulunmaktadır. Kulenin iç duvarları büyük kireçtaşı bloklardan oluşurken, kemerleri ve tonozları tuğladan yapılmıştır. Her katın tavanında haçlı tuğla kubbeli tonozlar vardır. Alt katların yan nişlerinde ok yarıkları bulunmaktadır. Üst katların üç tarafında küçük pencereler, üçüncü kat pencerelerinin üzerinde kemerli taş levhalar ve dördüncü kat pencerelerinin üzerinde taş lentolar vardır. Kuzeydoğu kulesi yaklaşık 6,5 metre genişliğinde ve tonozlu kubbeli iki katlıdır. Yaklaşık 3 metre kalınlığındaki perde duvarlar, muhtemelen yeniden kullanılan malzemeden oluşan kireçtaşı bloklardan yapılmıştır. Üst kornişin üzerinde, kule ve parapet üç kat küçük kireçtaşı blokları ve üç kat tuğladan oluşan duvar örgüsüne sahiptir. İç avlunun kemerleri tek bir kireçtaşı blok ile üç tuğla arasında değişmektedir. Kornişlerle ayrılmış iki kademeli kaskatları vardır. Nişlerin her birinde bir ok yarığı vardır. İkinci seviye ile mazgallar arasında bir korniş daha vardır. Dış duvarda, biri alt perde nişlerinin ve dolayısıyla avlunun zemini seviyesinde, diğeri de mazgal zemini seviyesinde olmak üzere iki korniş vardır. Perde duvarının kornişlerinin çoğu restorasyon sırasında değiştirilmiştir, ancak lotus palmet frizli orijinal kornişlerin bazıları günümüze ulaşmıştır. Bu kornişlerin 11. veya 12. yüzyıla tarihlenen kubbeli bir kare haç kilisesinden gelmiş olması muhtemeldir. Batı perde duvarının üst nişinde monogramlı bir korniş parçası daha vardır. Ortada, haçlar ve kafeslerle çevrili, muhtemelen Kantakouzenos monogramı olarak hizmet eden bir Palaiologos monogramı bulunmaktadır.
Dört küçük sarnıcın kalıntıları Mermerkule'nin küçük avlusunda yer almaktadır. Kompleksin doğu duvarına bitişik olarak inşa edilmiş olan iki ana sarnıç, yaklaşık 5x4 metre ölçülerinde eğimli köşeleri olan dikdörtgen bir plana sahiptir. En güneydeki sarnıcın tonozunun bir kısmı (yüksekliği yaklaşık 1,7 m) günümüze ulaşmıştır. Sarnıç duvarlarının su geçirmez sıvası 3 cm kalınlığındadır. İkinci ve üçüncü sarnıçlar pişmiş toprak bir boru ile birbirine bağlıdır, üçüncü sarnıç ise kısmen ayakta kalabilmiştir. Dördüncü bir küçük yuvarlak sarnıç kompleksin kuzeydoğu kulesinde yer almaktadır.
Ana kule, perde duvar seviyesindeki kornişlerine kadar büyük mermer devşirme bloklardan oluşmaktadır. Kule yaklaşık 10x10.8 metre ölçülerinde ve yaklaşık 25 metre yüksekliğinde bir plana sahiptir. Dört kattan ve perde duvarlarının üzerinde yükselen mazgallı bir parapete sahip bir platformdan oluşmaktadır. Kulenin avlusunda, ikisi alt katlarda, biri parapet seviyesinde ve sonuncusu dördüncü katta olmak üzere dört kemerli açıklık bulunmaktadır. En alt katlar yaklaşık 4 metre genişliğindedir ve dört kemer nişi bulunmaktadır. Kulenin iç duvarları büyük kireçtaşı bloklardan oluşurken, kemerleri ve tonozları tuğladan yapılmıştır. Her katın tavanında haçlı tuğla kubbeli tonozlar vardır. Alt katların yan nişlerinde ok yarıkları bulunmaktadır. Üst katların üç tarafında küçük pencereler, üçüncü kat pencerelerinin üzerinde kemerli taş levhalar ve dördüncü kat pencerelerinin üzerinde taş lentolar vardır. Kuzeydoğu kulesi yaklaşık 6,5 metre genişliğinde ve tonozlu kubbeli iki katlıdır. Yaklaşık 3 metre kalınlığındaki perde duvarlar, muhtemelen yeniden kullanılan malzemeden oluşan kireçtaşı bloklardan yapılmıştır. Üst kornişin üzerinde, kule ve parapet üç kat küçük kireçtaşı blokları ve üç kat tuğladan oluşan duvar örgüsüne sahiptir. İç avlunun kemerleri tek bir kireçtaşı blok ile üç tuğla arasında değişmektedir. Kornişlerle ayrılmış iki kademeli kaskatları vardır. Nişlerin her birinde bir ok yarığı vardır. İkinci seviye ile mazgallar arasında bir korniş daha vardır. Dış duvarda, biri alt perde nişlerinin ve dolayısıyla avlunun zemini seviyesinde, diğeri de mazgal zemini seviyesinde olmak üzere iki korniş vardır. Perde duvarının kornişlerinin çoğu restorasyon sırasında değiştirilmiştir, ancak lotus palmet frizli orijinal kornişlerin bazıları günümüze ulaşmıştır. Bu kornişlerin 11. veya 12. yüzyıla tarihlenen kubbeli bir kare haç kilisesinden gelmiş olması muhtemeldir. Batı perde duvarının üst nişinde monogramlı bir korniş parçası daha vardır. Ortada, haçlar ve kafeslerle çevrili, muhtemelen Kantakouzenos monogramı olarak hizmet eden bir Palaiologos monogramı bulunmaktadır.
Dört küçük sarnıcın kalıntıları Mermerkule'nin küçük avlusunda yer almaktadır. Kompleksin doğu duvarına bitişik olarak inşa edilmiş olan iki ana sarnıç, yaklaşık 5x4 metre ölçülerinde eğimli köşeleri olan dikdörtgen bir plana sahiptir. En güneydeki sarnıcın tonozunun bir kısmı (yüksekliği yaklaşık 1,7 m) günümüze ulaşmıştır. Sarnıç duvarlarının su geçirmez sıvası 3 cm kalınlığındadır. İkinci ve üçüncü sarnıçlar pişmiş toprak bir boru ile birbirine bağlıdır, üçüncü sarnıç ise kısmen ayakta kalabilmiştir. Dördüncü bir küçük yuvarlak sarnıç kompleksin kuzeydoğu kulesinde yer almaktadır.
Kulenin ve parçalarının fotoğrafları
Mermer Kule, Marmara Surları olarak isimlendirilen İstanbul Deniz Surları’nın Theodosius Surları olarak bilinen İstanbul Kara Surları ile kesiştiği noktada yer alır. Deniz Surları’nın en batıdaki kulesidir. Merkezi bir avlu ile sarnıçları olan ve devşirme mermer bloklardan inşa edilen dört katlı bir yapı kompleksidir. Rampalar, surlar ve mazgallar askeri bir işleve işaret ederken özellikle iç kısımdaki mimari vurgular ve sonradan eklenen sarnıçlar, yapının konut olarak kullanıma işaret eder.
Theodoros Palaiologos Kantakouzenos’un 1402-1410 yılları arasında bir saray yaptırdığı bilindiğinden bu sarayın Mermer Kule yapı kompleksi olduğu ileri sürülmüştür. Palaiologos ve Kantakouzenos hanedanına ait monogramlarının yer aldığı bir mimari öğe, bu görüşü desteklemek için kullanılmışsa da konu ile ilgili görüş birliği sağlanamamıştır.
Altın Kapı’da 14. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen ve Chryseia Kastellionu olarak bilinen başka bir yapı da söz konusudur. 1354’teki bir iç savaştan sonra John VI Kantakouzenos, Altın Kapı tarafındaki surların yönetimini V. Ioannes Palaiogos,’a devretmiştir. V. Palaiologos burada, Azizler Kilisesi ve Kırk Şehitler Kilisesi’nden çıkan malzemeler ve St. Mokios Bazilikası’nın kalıntıları ile yeni bir kule inşa etmiştir. Söz konusu yeni kule ikamet eden V. Ioannes’in torunu VII. Ioannes’in,1390 yılında İstanbul’un kontrolünü ele geçirmesinin ardından Sultan I. Beyazıt, V. Ioannes’i, Osmanlı’da rehin olarak tutulan oğlu II. Manuel’i kör etmekle tehdit ederek kendisinden Chryseia Kastelionu’nu yıkmasını istemiştir. Bu yapının yıkılması üzerine serbest kalan II. Manuel Romalılarla birlikte limandan girerek babası V. Ioannes Palaiologos’un bulunduğu yeni kuleye gitmiştir.
Kuleyi içeren yapı kompleksine ait alanın olasılıkla Altın Kapı’ya kadar ulaştığı, yapının yaşam alanlarının yanı sıra liman, hayvan ve asker barınakları ile ikmal tesislerini içerdiği düşünülmektedir. Bu nedenle Mermer Kule’de yer alan ve üzerinde Palaiologos ve Kantakouzenos ailelerine ait monogramlar bulunan devşirme malzemelerden de yola çıkılarak bu kulenin, V. Palaiologos’un inşa ettirdiği deniz tarafındaki kule olduğu ileri sürülmektedir.
Theodoros Palaiologos Kantakouzenos’un 1402-1410 yılları arasında bir saray yaptırdığı bilindiğinden bu sarayın Mermer Kule yapı kompleksi olduğu ileri sürülmüştür. Palaiologos ve Kantakouzenos hanedanına ait monogramlarının yer aldığı bir mimari öğe, bu görüşü desteklemek için kullanılmışsa da konu ile ilgili görüş birliği sağlanamamıştır.
Altın Kapı’da 14. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen ve Chryseia Kastellionu olarak bilinen başka bir yapı da söz konusudur. 1354’teki bir iç savaştan sonra John VI Kantakouzenos, Altın Kapı tarafındaki surların yönetimini V. Ioannes Palaiogos,’a devretmiştir. V. Palaiologos burada, Azizler Kilisesi ve Kırk Şehitler Kilisesi’nden çıkan malzemeler ve St. Mokios Bazilikası’nın kalıntıları ile yeni bir kule inşa etmiştir. Söz konusu yeni kule ikamet eden V. Ioannes’in torunu VII. Ioannes’in,1390 yılında İstanbul’un kontrolünü ele geçirmesinin ardından Sultan I. Beyazıt, V. Ioannes’i, Osmanlı’da rehin olarak tutulan oğlu II. Manuel’i kör etmekle tehdit ederek kendisinden Chryseia Kastelionu’nu yıkmasını istemiştir. Bu yapının yıkılması üzerine serbest kalan II. Manuel Romalılarla birlikte limandan girerek babası V. Ioannes Palaiologos’un bulunduğu yeni kuleye gitmiştir.
Kuleyi içeren yapı kompleksine ait alanın olasılıkla Altın Kapı’ya kadar ulaştığı, yapının yaşam alanlarının yanı sıra liman, hayvan ve asker barınakları ile ikmal tesislerini içerdiği düşünülmektedir. Bu nedenle Mermer Kule’de yer alan ve üzerinde Palaiologos ve Kantakouzenos ailelerine ait monogramlar bulunan devşirme malzemelerden de yola çıkılarak bu kulenin, V. Palaiologos’un inşa ettirdiği deniz tarafındaki kule olduğu ileri sürülmektedir.
İstanbul'da Mermer Kule
